Hans Bol (Mechelen, 1534-Amsterdam, 1593)

Soms zitten de kunstenaarsgenen gewoon in het bloed. Zo bewees Hans Bol, een telg van een artistieke familie, die in 1534 werd geboren te Mechelen. Zijn grootvader Jan was een schilder en lid van de rederrijkerskamer De Peoene dat in 1620 de laatste grote rederijkerswedstrijd van de zuidelijke Nederlanden zou organiseren. De broers van zijn vader Simon, Jacob en Jan, waren eveneens schilder van beroep. De moeder van Hans heette Kathelijne/Catherine Vander Stock. Men neemt aan dat de familie Bol van goede komaf was.

Op viertienjarige leeftijd ging Hans in de leer bij zijn schilderende ooms. Twee jaar later reisde hij naar het Heilige Roomse Rijk en verbleef daar voor enkele jaren in Heidelberg. Hij toonde een grote interesse in de Duitse drukkers en liet zich inspireren door het lokale panorama. Terug in Mechelen ontmoette hij de schilders Pieter Balten en Pieter Bruegel de Oude die toen aan het werk waren in de Sint-Romboutskathedraal. Hans stapte in 1560 in het lokale schildersgilde van Sint-Lukas. Mogelijk combineerde hij zijn opdracht als schilder met die van stadsbode.

In 1572 sloeg Hans op de vlucht naar Antwerpen na de Spaanse Furie. Ontheemd en berooid vond de schilder onderdak bij mecenas Anton Couvreur, die zijn schildersatelier in Antwerpen sponsorde. In 1574 sloot hij zich aan bij het Sint-Lukasgilde van Antwerpen. Een tiental jaar later moest hij echter opnieuw het Spaanse geweld ontvluchten dat deze keer Antwerpen bedreigde. Na passages in Bergen-op-Zoom, Dordrecht en Delft bereikte hij ten slotte Amsterdam, waar hij zich definitief kon vestigen. Daar stierf hij aan de plaag in 1593. Zijn nalatenschap is een van grote proporties: niet alleen is een aanzienlijk deel van zijn oeuvre bewaard gebleven, maar ook heeft hij in zijn leven zijn stiel doorgegeven aan enkele leerlingen, waaronder zijn stiefzoon Frank Boels en Jacob Savery.

Hans Bol produceerde veel kartonnen voor wandtapijten, waterverfschilderijen (aquarellen), (pen)tekeningen, etsen, schilderijen op doek, gouaches en miniaturen. Beroemd zijn diens geïllustreerde gebedenboek voor hertog Frans van Anjou en de Emblemata Evangelica, gepubliceerd door de familie Sadeler in 1585. Hij was een specialist in het tekenen van landschappen, dieren en mensen, meestal in een bijbelse setting.

GIELES, F. ‘Hans Bol: vermaard schilder, miniaturist, tekenaar, etser. De Waterschans Vol. (1973). 18-41 jaargang 4 nr. 2

HAUTEKEETE, S. ‘New Insights into the Working Methods of Hans Bol.’ In ‘Master Drawings.’ Vol. 50 (2012), 329-356. New York: Master Drawings Association.

INSTALLE, H. ‘Hans Bol’, ‘Tentoonstelling luister en rampspoed van Mechelen ten tijde van Rembert Dodoens 1585-1985’. Handelingen van de Koninklijke Kring voor Oudheidkunde, Letteren en Kunst van Mechelen Vol. 88 (1984). 79-82.

HAUTEKEETE, S. & VAN GRIEKEN, J. Emblemata Evangelica: Hans Bol. Koning Bouwedwijnstichting: Brussel. 2015.